Улс төр, гэмт хэрэг, тэгээд эрүүл мэнд

Би өдөр бүр тусгайлчлан цаг гарган сууж монгол мэдээ, олон нийтийн сайтуудаар хэсч Монголоосоо хоцрохгүй, холбоотой, юу болж байгааг мэдэж байхыг хичээнэ. Ингээд суугаад байхаар хамгийн их хэлэлцэж ярьж байгаа хэдхэн л зүйл байнаа.

Улс төр гэж их чухал сэдэв байна. Манай Сансарын насныхан хүртэл хэлэлцэж байдгийг бодоход их моодонд орж байгаа бололтой. Сансар маань ирэх сард 5 нас хүрнэ л дээ.

Гэмт хэрэг гэж хоёр дахь чухал сэдэв байна. Би хүртэл гарчгийг нь хараад хуруу маань маузаа очоод тогшчихно. Тэгээд л аймшиг дунд яваад орчихно шүү дээ. Сүүлдээ гарчгийг нь ч уншихаа больсон. Твиттер дээр байгаа энэ сэдвийн жиргээнүүдийг ч тойрно. Тэгэхгүй бол сэтгэл санаа хямраад бие өвдөөд байх юм.

Гурав дахь чухал сэдэв нь эрүүл мэнд, хоол унд. Юутай сайн. Эрүүл энхийн чухам жаргалан гэж, чухамаа чухам. Энэ сэдэв дунд хүн бүрийн амьдралд үзэж туулсан зовлон шаналал, тэмцэл, ялалт, ялагдал, гомдол, жаргал мөн ч их юм багтаж байна даа. Айл бүрт хамгийн доод тал нь нэг хүн ямар нэгэн төрлийн хүнд өвчтэй. Хавдар голдуу... Эмгэнэлтэй мэдээ байсхийгээд л дуулдах. Сэтгэл өвдөөд байж суухад ч хэцүү. Айл бүрт доод тал нь нэг архичин, нэг тамхичин. Сайн нь гэвэл айл бүрт нэг эрүүл, эсвэл ядаж эрүүл энхийн төлөө тэмцдэг хүн ядаж нэг байнаа байна. Энэ бол харин ёстой гайхамшиг...

Бид ердөө гуравхан саяулаа. Архичин ч бай, авилгачин ч бай, эрдэмтэн ч бай, өтгөс өвгөд, нялх балчираасаа эхлээд хэн нь хэнийгээ ад үзэхийн арга байхгүй тун цөөхүүлээ. Хэдүүлхнээ байж эрүүл байхгүй бол нэг мэдэхэд хэдхэн ширхэг болчих ч юм билүү. Хүнс зарж байгаа бизнесмэн мэдсээр байж хугацаа нь дууссан хүнс зарахгүй, хуурамч эм гаднаас оруулж ирэхгүй, юу ч юм бүү мэд бодис найруулж архи болгож зарахгүй, уудаг усныхаа эх булаг болсон гол мөрөн рүүгээ бохироо юүлэхгүй болчихвол ч их зүйл өөрчлөгдөнө дөө. Таван Толгой, Оюу Толгой бол байж л байна, хаашаа ч алга болохгүй. Харин Тамираа, Зулаа, Дорж, Дулмаа, Энхээ Мөнхөө бид нар нь бол байхгүй болох дээрээ тулчихжээ! Бохир агаар, бохир хөрс, бохир ус, муу хүнс, архи, тамхи, стресс...

Энэ бүгдээс салая!!! Харин яаж???...

The China Study by Dr. Colin Campbell

Төрөл бүрийн хорт хавдар, зүх судасны өвчин, чихрийн өвчтэй (diabetes), эсвэл мартах өвчинтэй (Alzheimer's disease) хүмүүс амьтны гаралтай хоол хүнс идвэл өвчин улам даамжирдаг, мөн шинээр үүсэх өндөр эрсдэлтэй болохыг эрдэмтэд олон жилийн судалгаагаар нотолсон байна. Хоолны дэглэм барьснаар эдгээр аймшигт өвнөөс сэргийлэх, газар авхуулахгүй дарах боломжтой болохыг мөн баталжээ. 

Шинжлэх ухааны үндэслэлтэй, эрдэмтдийн бичсэн "The China Study" номыг болон өөр хоёр номыг уншлаа. Их зүйл бодогдож байна. Би элдэв янзын ихийг мэдэгчдэд огт итгэдэггүй. Харин шинжлэх ухаанд бол итгэнэ шүү.
Хүүгийн маань эмчилгээнд Америкийн докторууд яг энэ чиглэлээр хандаж, хатуу хоолны дэглэм бариулж байгааг харахад эмнэлгийн үйлчилгээнд аль хэдийн нэвтэрсэн нь тодорхой байна. Манай Эх Нялхсын Эрдэм шинжилгээний төвийн хоёр ч эмч үүнтэй ижил зөвлөгөөг өгч байсан билээ. Манай Монгол эмч нар ер нь сайн шүү. Эрүүл мэндийн даатгалын систем л даанч муу даа. Дээрээс нь эмийг дуртай газраасаа ямар ч жоргүй авдаг, хуурамч эм зах зээл дээр ноёлсон нөхцөлд хэн эрүүл байх вэ дээ.

Нөхөр маань хүүгээ ганцааранг нь зовоохгүй гээд хамтдаа хоолны дэглэм барьж байна. Би харин махаа идэж, кофегоо уухгүй бол үхэх ч яамай байнаа гээд одоогоор гүрийж байна. Ер нь ихэнх монголчууд маань над шиг л байх биз дээ. 2 настай охиндоо сүү, өндөг, мах хэрэгтэй гэж бодоод өөрийнхөө хамт монгол дэглэмээрээ хооллож байна. Гэр бүлийн энэ туршилтын үр дүнг харна даа. Ялсан дэглэмийг гэр бүлээрээ баримтална. Хүүгийн маань хувьд бол насан туршдаа нарийн дэглэм барихаас аргагүй гэж эмч хэлээд байгаа. 

Энэ явцад Азийн, тэр дундаа зүүн өмнөд Азийн хоолны жоруудыг туршиж үзэж байна. Би их дуртай байгаа. Мөн талхаа өөрөө барьж байна. Дан хар гурилын талх. Хачин сайхан талх барьдаг болсон шүү дээ. ;) Манайд зочилж ирвэл өөрийн барьсан талхаараа дайлна шүү.

За тэгээд, туршилтын үр дүнг блогийн зочидтойгоо хуваалцанаа. Хүүд маань энэ дэглэм хэрэг болбол өвчин зовлонтой бусад хүмүүст бага ч болов нэмэр болоосой гэж хүсч мөрөөдөж байна. Дээрх номыг нэг уншчихад гэмгүй шүү.

Монгол муммитай дэлхийн үзэсгэлэн

Америкийн Юта мужийн Давс Нуурын (Salt Lake City) хотод дэлхийн муммийн үзэсгэлэнг олон нийтэд үзүүлж байгааг өнгөрсөн амралтын өдрөөр гэр бүлээрээ очиж сонирхов. Нялх хүүхэд дагуулах дэмий байх гэж бодоод 2 настай охиноо эмээ, өвөө дээр нь үлдээлээ. Аман дээрээ шууд хэлэхгүй ч цаанаа явуулах дургүй байсан нь илт хоёр хөгшин ч сэтгэл нь тэнийж баяртай нь аргагүй ач охиноо хөтлөөд хоцорлоо. Гэхдээ үзэсгэлэн дээр бүх л хүмүүс жаахан хүүхдүүдээ дагуулаад явж байналээ. Зарим хүүхдүүд айж байгаа харагдсан боловч ихэнх нь нэг их ойлгож тоож байгаа шинжгүй байв.

Хүүтэйгээ гурвуулаа үзэхэд нийтдээ 65 доллар төлсөн нь үзсэн харсан зүйлтэйгээ харьцуулахад тун дажгүй хямд үнэ санагдсаныг нуугаад яахав.Үзэсгэлэнд зураг авах хориотой байсан тул тархиндаа л сайн хадгалж авахыг хичээлээ. Энэ блогт ашигласан зургуудыг http://www.amusingplanet.com/2010/07/mummies-of-world.html вэб сайтаас авч ашигласнаа дурдъя. Нэр нь Манай Ертөнцийн мумминууд буюу Mummies of the world боловч Египт, өмнөд Америк, Европоос болон далайн орнуудаас олдсон хэд хэдэн мумми, Азиас олдсон нэг мумми гээд нийтдээ 20 ширхэг хүн болон амьтны муммины цуглуулга ба 21 бусад олдворуудыг үзүүлж байна.

Зураг 1. Аргентиний нутгаас олдсон занданшуулсан сармагчин 

Энэ цуглуулга нь занданшуулсан цогцосын хувьд дэлхийд хамгийн томд тооцогдох цуглуулга юм байна. Дэлхийн хоёрдугаар дайны үеэр үрэгдэж алга болсон гэж үзэж байсан 20 ширхэг муммийн цуглуулга Германы Mannheim хотын Reiss-Engelhorn гэх музейн агуулахаас 2004 онд олдсон нь азтай явдал болжээ. Үүний дараахан нэр бүхий хэсэг эрдэмтэн судлаачид German Mummy Project гэх судалгааны баг байгуулж энэхүү шарилуудыг судалж эхэлсэн аж. Үзэсгэлэн дэх мумми тус бүрийн тайлбар дээр ойролцоогоор хэд орчим настай, ямар хүйсний хүн болоод хэрхэн үхсэн, эсвэл ямар өвчин зовлонтой хүн байсан, ямар хоол иддэг байсан гэхчлэн дэлгэрэнгүй мэдээлэл тавигдсан байлаа. Тухайлбал, Европоос олдсон, намагт хадгалагдаж үлдсэн эмэгтэй хүний цогцосны үлдэгдлийг бие гэж хэлэхэд хэцүү, хөдөөний айлууд газар дэвссэн байдаг адсага шиг хэлбэртэй тас хар өнгөтэй арьс, хэдэн ширхэг яс л харагдана. Гэтэл эмэгтэйн дотор эрхтэн сайтар хадгалагдсанаас гадна үхэхийнхээ өмнө идсэн хоолны үлдэгдэл нь хүртэл байсан тул түүний талаар маш нарийн мэдээллүүд тавигдсан байх жишээтэй.

Муммиг монголчууд бид занданшуулсан шарил гэж ойлгодог. Эртний олон соёлын үед бурхан болоочдийн шарилыг занданшуулан оршуулдаг байж. Эртний Египетэд талийгаачийн гэдэс дотрыг авч тусгай вааранд хийсний дараа биеийн үлдсэн хэсгийг зориулалтын давс, ургамлууд ашиглан занданшуулдаг байсан. Бодвол, чинээлэг хүмүүс л энэ үнэ өртөг ихтэй "үйлчилгээг авдаг" байсан биз ээ. Египетүүд бурхан болоочдоо төдийгүй амьтдыг хүртэл бурхдад өргөл болгон өргөх зорилгоор үржүүлж, дараа нь занданшуулдаг байсан нь муур, матрын зулзага, нохой, загас зэрэг амьтын мумминаас харагдана. Тэд ер нь занданшуулах бүхэл бүтэн үйлдвэртэй байсан бололтойдог. Бурхан болсон хойноо шарил хаана байснаас хамааран олон зуу, мянган жилээр байгалийн жамаар хадгалагдаж үлдсэн шарилууд нилээд олддог нь судлаач эрдэмтдэд туйлын өгөөжтэй олдворуудад тооцогддог бололтой. Хүйтэн уур амьсгалтай газарт хөлдөж хадгалагдсан, эсвэл чийггүй, халуун уур амьсгалтай говь цөлд эсвэл намганд хадгалагдсан гэх зэргээр орчноосоо хамаараад цогцсын өнгө, шинж чанарууд өөр өөр байдаг байна. Түүнийг хүмүүст мэдрүүлэхийн тулд дуурайлган хийсэн хиймэл материалуудыг бариулж үзүүлж байна.

Зүүн хойд Ази дахь цөлөөс олдсон мумми гэх 17 орчим насны залуу хүүгийн цогцос нь цөлийн хуурай халуунд хадгалагдаж үлдсэн бололтой. Манай говийн Өвөр Монголын нутаг дахь хэсгээс л олдсон байх даа гэж таалаа. Томруулагч шилээр гавлын яс, нүүрний зургийг маш тодорхой харах боломжтойгоор үзүүлсэн байналээ. Уг муммийг Монгол гаралтай байх магадлалтай гэж тайлбарласан байна. Анх энэ үзэсгэлэнд Азиас олдсон мумми байгаа тухай сонсоод нөхөр маань Монгол мумми байгаа ч юм билүү явж үзье гэхэд нь би манай Монголчууд хэзээ ч бурхан болоочдоо занданшуулдаггүй байсан гэж ирээд их л мэдэмхийрэн тунхаглаж байсан билээ. Мэдэхгүй бол дуугүй суу гэж үнэн үг шүү.

Зураг 2. Ази буюу монгол гаралтай мумми 

Хүүхдийн мумми нилээд хэд байгаагаас гадна 35 долоо хоногтой эр, 38 долоо хоногтой эм ургийн мумми хүртэл тавигдсан байна. Эртний Египетэд амьдарч байсан Христийн шашинтай хүүхдийн муммийн толгой дахь буржгар шар үс малгай доороос нь цухуйж харагдах нь өхөөрдмөөр бас өрөвдмөөр. Дэлхийн хамгийн өндөр настай мумминуудын нэг болох 6420 жилийн настай 8-10 орчим сартай нялх хүүхдийн цогцосыг харахад нэг л эвгүй. Сөөсгөр үс нь хүртэл маш сайн хадгалагдсан муммийн тайлбар дээр нь витамины дутагдлын улмаас бугуйн ясны өсөлт муутай, мөн зүрхний ноцтой гажигтай байсан нь үхлийн шалтгаан болсон байх магадлалтай гэжээ. Ер нь энд байгаа мумминууд голдуу эрүүл мэндийн ноцтой асуудалтай, халдварт өвчин эсвэл гэмтэл бэртлээр өөд болсон хүмүүсийн цогцос байх аж. Хамгийн аймшигтай нь 18-р зуунд мумми хадгалагдаж байсан газрын хөрсний шороо болон муммиг тээрэмдэж нунтаглаад анагаах эм, тосон түрхлэг зэргийг хийхэд ашиглаж байсан байх юм. Хэтрүүлэн хэлбэл тухайн үед муммийг бараг л үд хүргэдэггүй үнэгэн цагаан эм гэх нь холгүй бишрэн хэрэглэж байсан гэнэ. Үзэсгэлэнд муммия-mummia тос, E. Merck-ийн эмийн каталог зэргийг үүний жишээ болгож тавьсан байлаа. 18-19 зууны Египетэд археологийн үнэт олдвор болох мумминуудаа хэсэгчлэн зарах бизнес ёстой л нэг цэцэглэж байсан бололтой. Яг л одоо манайхан эртний булш тонож, хамаг байдаг судар бичиг, түүхэн олдворууд, эсвэл динозаврын яс, өндөгнүүдээ нэг нэгнээсээ нуун гадагшаа зөөж хэдэн цаас олж байгаатай л адил юм уу даа. Тэр хүмүүс ч яахав, тухайн үедээ мөнгө олоод болдог л юм биз. Одоо Египет орны байгаа байдлыг харахад л үр уршиг нь зуун дамжин илэрдэг болох нь харагдана. Мөн ч их эмгэнэл шүү.

Зураг 3. Найман сартай нялх хүүхдийн 6420 жилийн настай мумми 

Бас нэгэн ихэд сонирхолтой үзмэр байсан нь хоёр нялх хүүхдийн нь хамт занданшуулан хэвтүүлэн оршуулсан бүсгүй хүний шарил байв. Нэг хүүхдийг нь түүний толгой доор тавьсан бөгөөд хүүхдийн толгой, гар, хөлний доод хэсэг нь байхгүй. Нэг хүүхдийг хэвлий тушаа тавьжээ. Эмэгтэй намирсан урт хар үстэй, зарим хэсэгтээ үсний сүлжээс нь хүртэл хэвээрээ. Тайлбар дээр нь толгой доорхи хүүхэд нь уг эмэгтэйн төрсөн хүүхэд бөгөөд эх хүүхэд хоёрыг оршуулснаас 200 жилийн дараа хэвлий тушаа дахин нэг хүүхэд тавьсан гэжээ. Тэдний хооронд ямар холбоо сүлбээ байгааг тогтоох боломжгүй агаад сүүлд оршуулсан хүүхэд тархиндаа том гэгчийн хорт хавдартай байсан гэнэ.

Занданшуулан оршуулах ёс зөвхөн Египет бус дэлхийн олон газар оронд түгээмэл байсан бөгөөд газар газрын занданшуулах үйлүүд өөр өөр байжээ. Өмнөд Америкаас олдсон мумминуудыг суугаа байрлалд оршуулсан бол Египетийнх хэвтээ, талийгаачийн хоёр гарыг цээжин тушаа нь зөрүүлэн байрлуулсан байна. Үзэсгэлэн дэх эртний Египетийн нэгэн чинээлэг ямбатны 2500-с дээш жилийн настай муммийн гар болон нүүрэнд түрхсэн алтан түрхлэг нь харагдаж байсан. Хэдэн мянган жилийн дараа биеийг нь музейд байрлуулаад хар, цагаан, шар зүсэн зүйлийн хүмүүст харуулж, хүүхдүүд хүртэл сониучирхан ширтэж, зарим нь инээлдэж, элдвийг нь сониучирхан ярьж, зураг хөргийг нь авна гэдгийг тэр мэдсэнсэн бол бушуухан биеийг минь шатаагаад аль гэх байсан байх даа. Эзэн Чингис хааны маань бунхан, шарил хэзээ ч бүү олдоосой.

Зураг 4. Эртний Египетийн чинээлэг эрхэмийн занданшуулсан шарил, МЭӨ V зуун 

Европоос олдсон мумми ихэнхдээ зориуд занданшуулаагүй, ямар нэгэн байдлаар хадгалагдаад үлдсэн цогцосууд байх юм. Тэдний нэр ус, юу хийж, хаана амьдарч байсан, гэр бүл, үр хүүхдийн нь тухай хүртэл дэлгэрэнгүй мэдээллийг олж мэдсэн байгаа нь тэд ургийн бичгээ сайтар хөтөлж, удам судартаа өвлүүлэн үлдээдгийг гэрчилж байх шиг. Миний хувьд өөрөөсөө дээш гурав дахь үеэ ч сайн мэдэхгүй, дээд эмэг, өвөгийнхөө нэрнээс цааш мэдэхгүй. Хайгаад ч манай гэр бүлийнхэн олигтой мэдээлэл олж чадаагүй. Манайхтай адилхан хэдэн мянган монгол гэр бүл байгаа нь ойлгомжтой.

1806 онд Наполеоны цэргүүд дайн хийж явахдаа Германы өмнөд хэсэгт орших Sommersdorf цайзаас санамсаргүй олсон гэр бүлийн таван хүний занданшуулсан шарилын хоёр нь буюу 17 зууны үед амьдарч байсан Baron von Holz, түүний үр удмын нэг болох баронес Schenck von Geiern нарын мумми энэ үзэсгэлэнд тавигджээ. Баронд өмсгөж оршуулсан гутлыг сүүлд дуурайлган хийж өмсүүлсэн байсан нь маш сайн чанарын ширээр хийсэн сайхан гутал байналээ.

Олон төрлийн жинхэнэ мумми үзнэ гэдэг нэг бодлын гайхалтай сонирхолтой, ховор тохиох боломж билээ. Нөгөө бодлын энэ олон талийгаачид, үхсэн амьтдын дунд хээвнэгхэн тайлбарыг нь уншсан шигээ алхаж явах эвгүй ч юм шиг. Ямар ч байлаа гэсэн энэ хүмүүс бүгд л тухайн цаг үедээ гэр бүлтэй, найз нөхөд, үр хүүхэдтэй, хүндлэгдэж, хайрлуулж л явсан хүмүүс. Тэд зүгээр нэг сонирхоод хараад өнгөрөх музейн үзмэр биш, хэдэн мянган жилийн түүх өгүүлэх бодит гэрчүүд. Өөрсдөө ч мэдэлгүй ирээдүй хойч үедээ биеэрээ судалгааны материал, бичиггүй түүхийн судар болж үлдсэн тэдний дурсгалыг хүндэтгэе.

Үзэсгэлэнгийн албан ёсны вэб сайт: http://www.mummiesoftheworld.com
Видео http://www.youtube.com/watch?v=0h5CEsLWbKo

2013 оны 4 сарын 2, Солт Лейк хот, Юта

Khaled Hosseini: The Kite Runner

Бас л нулимстай хэдэн оройг Амиртай цуг өнгөрүүлэв. Хасаны амьдралын тухай уншихаар юу гэж хүний амьдрал ийм байж болдог юм, худлаа байх аа гэж бодмоор. Монгол үндэстний мах цусны тасархай Хазар Монголчуудын тухай сүүлийн үед олон удаа сонсч, уншсан болохоор бүр ч их сэтгэл хөдөлсөн байх.

Цаасан шувуу нисгэн, инээд цангинуулан Кабулын гудамжаар гүйлдэж асан бяцхан хөвгүүдийн хувь заяа амьдралын хүрдэнд юутай өөр өөрөөр эргэн одож, зөрчилдөж, амьдралын зам нь эргэн огтлолцож...

Бодоод байхнээ миний хүүхэд ахуйн найзууд ч бас л хаа ч юм нисэн одоцгоож, зарим нь харамсалтайгаар цэл залуудаа тэнгэрийн оронд дүүлэн одож, зарим нь хувь заяаны эргүүлэгт живж, зарим нь амьдралын их далай дунд сэлж байгаа шүү дээ. Гэхдээ нарлаг Монголд хүн болж төрөөд тайван сайхан амьдарч буй миний амьдралыг хаа холын Афганистанд миний төсөөлж ч үл чадах хэцүү бэрх дунд тэсэн амьдарч чадаж буй тэр хүмүүсийн амьдралыг харьцуулшгүй аж.

Тэдний нэг хэсэг нь эрх чөлөөний орон гэгдэх Америк, өөр хаашаа ч юм арай тайван амьдарч болох газар руу дүрвэн одсон. Дүрвэж ч байгаа бизээ. Нэг хэсэг нь шашны хэт туйлширсан, хэт даврагчдын ч билүү бүлэглэлд нэгдэж ороод Асеф шиг дураараа дургиж дунд чөмгөөрөө жиргэдэг байх. Харин үлдсэн хэсэг нь Хасанууд, Раимууд, Сохрабууд...

Дорд үзэгдсэн Хазара үндэстнүүдийн тухай уншихаар өөрийн эрхгүй өмөөрөх сэтгэл төрөөд байх шиг. Хөх өнгөтэй цаасан шувууг тэвэрсээр Амир дээр буцаж ирсэн Хасан, Талибануудыг зугаацуулахын тулд нүдээ тас аниад хоёр жижигхэн гараа дэвэн бүжиж байгаа бяцхан Сохраб, залуудаа бусдын харцыг булаан гунхаж асан Санабур эмгэний нүүрэн дэх хутгаар зүсүүлсэн аймшигт сорви гээд зүрх өвтгөсөн дүрслэл энэ номонд их.

Эцэг нэгтэй ч эх өөртэй, хувь заяаны эрхээр нийгмийн хоёр өөр гаралтай байхаас өөр аргагүйд хүрсэн, ах дүү болохоо мэдээ ч үгүй хоёр хүүгийн амьдралын тухай нэг уншаад эхэлчихвэл дуусгаж байж л салахаас өөр аргагүй. Эцэг хүний үрээ хайрлах сэтгэл, нийгмийн ялгаа, нэр төрөө хайрлах аминч үзлийн дунд насан туршдаа шаналан, өөрөө өөртэйгөө зөрчилдөн амьдарсаар дууссан тэдний аав Баба эцсийн бүлэгт Хасаны хувь заяаг золиосонд гаргаж байгаа нь миний мэдэхгүй тэр нийгэм, тэр соёлын харгис хатууг нэг талаар илэрхийлж байх шиг. Гэхдээ тэр дан ганц өөрийнхөө төлөө ч биш, нэг хүүгийнхээ төлөө нөгөө хүүгээ зольсон. Тэгэхээс ч өөр аргагүй байсан биз. Аймшигтай...

Амир аавтайгаа Америкт ирснийхээ дараа амьдарч байсан Сан Францискогийн Ван Нессийн өргөн чөлөөгөөр хэдхэн хоногийн өмнө явж байхад энэ номны тухай яриа бидний хэдэн нөхдийн дунд өрнөж билээ. Арван зургаан настай жаахан охин бидний яриаг ихэд сонирхон элдвийг асууж бараг л юу юугүй гүйж очоод энэ номыг уншаад эхлэх шинжтэй болохоор нь хорин нас хүрчихээд уншаарай гэж хэлсэн. Яагаад ч юм Хасан, Сохраб хоёрын эмгэнэлтэй хувь заяаны тухай энэ хөөрхөн охин битгий уншаасай гэж хүссэн юм. Киног нь бас том болохоороо үзээрэй. Би бол киног нь ер үзэхгүй гэж бодож байгаа...

Paolo Coelho: Eleven minutes

Орой нь уншиж эхлээд салж чадалгүй шөнөжин уншиж дуусгасан энэ ном Paolo Coelho-н зохиолуудаас миний уншсан анхны ном юм. "The Alchemist"-ийн тухай зөндөө сонссон авч одоог хүртэл уншаагүй л яваа.

Бүсгүй хүний дотоод ертөнцийг эрэгтэй хүн ийм тодорхой, нарийн бичиж чадсан нь үнэхээр гайхмаар. Maria-тай хамт өнгөрөөсөн шөнийн турш би хэдэнтээ нулимс унагаж, зохиолчийн бичлэг, сэтгэлгээг гайхан биширч байлаа. Эмэгтэй хүний бардам мөртлөө гэнэн сэтгэл, юуны ч өмнө сөхөрчихгүй санаатай, чадахгүй байсан ч "үхтлээ" гүрийдэг нэрэлхүү зан гээд. Заримдаа ичмээр, заримдаа инээд хүрмээр, эсвэл тэнэг, бүр аймаар ч юм шиг...

Бразилийн хөдөө тосгоны жаахан охин Швейцарт ирээд замаа алдан биеэ үнэлэгч болж буй, түүний үйлчлүүлэгчид мөнгөтэй, "мундаг" эрчүүд, секс, садизм, сүүлдээ хайр дурлал, дарс, цэцэг... Ерөнхийдөө "Эртээ урьдын цагт Мариа гэж нэгэн биеэ үнэлэгч байжээ..." гэж эхлээд намайг бүтэн шөнө унтуулалгүй гүрийлгэж, уйлуулж явсаар ямар ч гэсэн аз жаргалтай төгслөө.

Зохиолч эротик агшнуудыг мөн маш эвтэйхнээр дүрсэлсэн байсан. Номыг унших явцад надад хэн нэгэн биеэ үнэлэгчийн амьдрал, нийгмийн бохир завааны тухай уншиж байгаа сэтгэгдэл төрсөнгүй. Яг л охидын амьдрал ямар байдаг тэр бүхэн, анхны үнсэлт, анхны болзоо, анхны, анхны... Дараа нь шархалсан зүрх, дахиад шархалсан зүрх, бас дахиад шарх, эцэстээ зүрх шархлуулагч...

Энэ номыг гайхалтай сайн ном, заавал уншаарай гэж хэлмээргүй байна. Сайн ном, хүсвэл уншаарай.

The love guru ба Iron man

The love guru гэж хөгийн кино байнаа, нээрээ. Нилээд хүлээцтэйгээр 3/1 хүртэлх хэсгийг нь үзээд цаашид тэвчихээн байж кино үзэж байсан өрөөг орхин гарсан болно. Тэнэг гэхэд ч хаашаа юм, заваан гэхэд ч бас хаашаа юм. Тэгсэн мөртлөө хамаг л одууд тоглсон гэж байгаа. Эрчүүд бол энэ киног дуустал нь инээж маазраад үзчих юм шиг байналээ. Мань мэтийн бүсгүйчүүд бүгд "The love guru"-г хаяж "Iron man"-г сонголоо.
Төмөр хүнийг өмнө нь хоёр ч удаа үзсэн боловч энэ удаад нэгэнт кино үзэх төлөвлөгөөтэй байсан, дээр нь эхний сонгосон кино шал дэмий байсан тул буцах замдаа Дулмааг заллаа гэдгийг үлгэр болсон нь энэ л дээ. Гэхдээ Төмөр хүн сонирхолтой, адал явдалтай, дуу чимээ, дүрсний эффектүүд маш сайтай.
Энэ удаад миний анхааралд орсон зүйлс нь нэгдүгээрт, хүн хэдий гоц ухаан, гойд хүч чадал, хөрөнгө чинээтэй байлаа ч анд нөхөд, гэр бүл байхгүй бол энэ бүгд ямар ч утгагүй юмаа гэсэн нэг өгүүлэмж, хоёрдугаарт, чамайг тойрон хүрээлж, хайртай дуртайгаа зарлаж, дагаж гүйгсдийн дундаас үнэн сэтгэлт нэгнийг таньж олно гэдэг ёстой л өвсөн дундаас зүү эрэхтэй адил хэрэг гэсэн илэрхийлэл байсан юм. Муу нөхрөөс сайн дайсан мянга дахин илүү гэж нэг үг байдаг. Надад хэдийгээр ийм азгүй тохиолдол таарч байгаагүй ч "хүн цагаа тулахаар бас өөр л байдаг юм байна даа" гэсэн сэтгэгдэл төрж байсан үе бишгүй бий.
Саяхан Их Хурлын гишүүн Бат-Үүлийн бичсэн нэг нийтлэлийг уншиж байхад улс төр, эрх мэдэл, ерөнхийлөгчийн сонгуулийн тухай огт биш анд нөхөр, үнэнч сэтгэл гэдэг чинь юу юм бэ?, миний хажууд хэн байсан хэрэг вэ? гэсэн олон асуултууд дунд торойн үлдсэн ганцаардал үнэртэж байх шиг санагдаж билээ.
Өчигдөр бас "Тайна Чингис хана" гэж дөнгөж энэ гуравдугаар сард нээлтээ хийсэн орос киног үзэж суухад бас л энэ сэдвийг гүнзгий хөндөж харуулсан байсан. Энэ киноны тухай сэтгэгдлээ мөдхөн оруулна. Сайхан кино байналээ, үзээрэй. Оргил, Түвшинхүү нарын манай монгол жүжигчид маш сайн тоглосон байсан шүү.

Живэхүй...

Бүх юм цэнхэр... Миний даашинз, түүний нүд, тэртээх уулсын өнгө, тэнгэр, тэр байтугай наран хүртэл цэнхэрхэн өнгөөр гэрэлтэж байх шиг. Энд цэнхэр цэцэг ургажээ. Харж байна уу? Бүх юм цэнхэр...
Уруулаас минь урсан гарах үгс, чихэн дээр минь наадан бүжих яриа ч цэнхэр. Даашинзныхаа хормойг дэрвүүлэн энэ цэнхэр ертөнцөөр наадан зугаацмаар... Энэ аялгуу хүртэл цэнхэр ертөнцийн цэнхэр аялгуу. Би нүдээ анимааргүй байна, хараад л, хараад л, хараад л баймаар. Бүх юм цэнхэр...
Уулсын дээгүүр бараан үүл хөшилдөж, хүйтэн салхи нэвт үлээн жиндүүлээд. Ийм хүйтэн бороонд дургүйг минь яана... Бодит ертөнц ийм л байдаг.
Үгүй ээ, өнөөдөр би цэнхэр ертөнцөөс гарахгүй. Эндээ үлдлээ...